آیا شاعران مأموریتهایی همچون مأموریتِ فردوسی برای خود تعریف میکنند؟
تاریخ انتشار: ۱۰ بهمن ۱۴۰۱ | کد خبر: ۳۶۹۶۹۴۸۵
علیمحمد مودب، شاعرِ نامآشنا و مدیر موسسه شهرستان ادب ضمن اشاره به این نکته که شعر هنر اصلی و اصل همه هنرهاست، ادامه داد: ایران سرزمین شعر است و هر تفکری بخواهد ماندگار شود باید شاعران خود را داشته باشد. جشنواره شعر فجر توانسته است چراغ توجه به موضوع شعر را در سرزمین ما روشن نگه دارد.
وی افزود: این جشنواره تنها ساختاری است که وجود دارد و سرمایه مغتنم شعر ماست که باید روز به روز در تقویت آن کوشید.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمیشوند!
مودب در پاسخ به پرسشی درباره حالِ شعر امروز گفت: از جهتی اوضاع خوب است؛ چرا که شمار بسیار زیادی از جوانان ما به شعر علاقهمند میشوند و ورود استعدادها به این حوزه بسیار خوب است، اما مشکلات بسیار است. آگاهی نسبت به شعر و حکمت شعر بسیار کم است و انجمنهای ادبی که دانشکدههای سنتی شعر هستند وضع خیلی خوبی ندارند.
مدیر موسسه شهرستان ادب همچنین با تأکید بر این که نشر شعر با مشکلات بسیاری همراه است، ادامه داد: شبکههای اجتماعی و برخی خطاها در مدیریت فرهنگی نوعی نگاه بازاری به شعر را مسلط کردهاند که به شعر ما صدمه زده است و وضعیت امروز شعر ما متناسب با مواریث دور و نزدیکش نیست. از فردوسی تا سهراب و اخوان ثالث اینهمه متن ارجمند خلاق آفریده شده است، اما گاهی شاعران ما یک عمر دنبال دستورالعملهای سادهتر میگردند و موفقیت را در نگرشهای ارتجاعی به زیباشناسی و بیان و زبان پیدا میکنند؛ لذا باید گفت حال شعر ما از جهتی خوب است و از جهتی نه.
تصور ایرانیان از عشق، با شعر ساخته شده است
شاعر مجموعه «عاشقانههای پسر نوح» در بخش دیگری از سخنان خود به پرسشی درباره میزان توفیق شعر امروز در آموختن عشقورزی به نسل جدید در دنیای عشقهای صورتی چنین پاسخ داد: تصویر ما ایرانیان از عشق با شعر ساخته شده است، نظامی عشق را در فرهنگ ایران تعریف کرده است و تا امروز هم شاعران دیگر آن را گسترش دادهاند و بر این تصویر چیزی افزودهاند. شاعر امروز، اما از جهت سواد و مبانی فکری و فرهنگی مشکلاتی دارد که نمیتواند با حکمت به زمانه نگاه کند.
وی با بیان این که آموزش مدرن ایران با بر هم زدن ارتباط انسان ایرانی با متون اصلی فرهنگیاش دست شاعران را خالی کرده است، گفت: بعد از برچیده شدن نظام مکتب خانهای و نیز تضعیف نظام آموزش عالی سنتی، ما از تربیت انسانهایی در تراز بالا برای فرهنگ خودمان عاجز شدهایم و این مهم به حادثه و بخت واگذار شده است. عشق این روزها در فضای مجازی و سینما و موسیقی وارداتی تعریف میشود و شاعران ما باید بسیار جدیتر و بیشتر از گذشته در این باره بیندیشند و بنویسند، ولی مشکلاتی که به آن اشاره کردم مانع از این میشود که در شعر روز ما پاسخ درخور زمانه به بحران عشق داده شود.
مدیر موسسه شهرستان ادب ادامه داد: کودکی که در کودکی و در اوج نیاز به عشق مادر از مادر محروم میشود و بین پرستار و مهد و خانه بازی سرگردان میشود، در آینده چرا باید خانواده تشکیل بدهد و عشق را در خانواده جستوجو کند؟ در سده اخیر با تضعیف نقش مادر در مدرنیسم وارداتی و جامعه صنعتی، الگوی خانواده در معرض فروپاشی است.
شعر باید در این کشاکش پناه ما بشود
مودب همچنین با اشاره به این نکته که هماکنون بحران مادری رخ نشان داده است گفت: نباید گمان کنیم که ما به خاطر پیشینه غنی تمدنی و فرهنگی باشکوهمان بیمه هستیم، این تهدید جدی اسـت، اما هنوز خطوط اصلی فرهنگ ما به این بحران هولناک واکنش درخوری نشان ندادهاند و شعر به گمان من یکی از مهمترین جریانهایی است که باید راهگشایی کند و پناه ما بشود و ما را در این کشاکش زنده نگه دارد چرا که در عشق زنده باید!
وی همچنین به پرسشی دیگر در ارتباط با شعر اخیر خود در استقبال از سخنان رهبر انقلاب و تأکید بر عشق به وطن، چنین پاسخ داد: آن شعر را سحرگاهی در همین ایام آشوبزده با تبرک جستن ازخاطره نماز خواندنهای مرحوم مادرم گفتم، «دماوندا! عزیزا!ای نماز مادر میهن! کجا کس میتواند چادر از دوش تو بردارد؟» آن لحظات شگفتزده شدم که چرا چهره مادرانه دماوند را کسی ندیده است؟
مدیر موسسه شهرستان ادب با بیان این که ما نتوانستهایم آنقدر که نیاز ماست محتوای اصیل تولید کنیم گفت: در ایران عزیز ما شعر است که هر ایده و اندیشهای را درونی میکند و به عالم جان ایرانی راه میدهد. جریانهای رسانهای خودباخته و رسانههای مهاجم بیگانه با هم مشغول تخریب تصویر ایران و معنای وطن هستند و گاهی شعر این هنر مادر در سرزمین ما هم با این موجها همراهی میکند.
مودب با یادآوری این مطلب که من سال گذشته در آلبوم موسیقی «تهران جان» سعی کردم سیمای تهرانِ امام و تهران امروز را باز طراحی کنم، ادامه داد: تصویر شهر تهران در هنر و رسانه ما تخریب شده است و هیچکس در دنیای فرهنگ و هنر خود را متولی دفاع از این شهر بیدفاع نمیداند. ایرانی بودن هم مدام تخریب میشود و خودتحقیری ما را بیچاره کرده است.
وی شاعران را وارثان فردوسی و نظامی و جامی توصیف کرد و گفت: میتوان در بحرانهای بزرگ فرهنگی به شاعران تکیه کرد. اما آیا کسانی در این سرزمین در این اندازه به شاعر نگاه کردهاند؟ آیا از مولوی و فردوسی برای مسایل امروزمان مدد خواستهایم؟ آیا شاعران این روزگار خودشان را در این جایگاه میبینند و چشماندازها و ماموریتهایی شبیه ماموریتهای فردوسی و سعدی برای خودشان تعریف میکنند؟ این اتفاق چرا رخ داده است. چه کسی کمکاری کرده است؟ شاعران ما یا دیگرانی؟ باید به این سوالها فکر کرد.
فکری به حال خویش کن این روزگار نیست!
مدیر موسسه شهرستان ادب در بخش دیگری از این گفتگو به این پرسش که «اگر بخواهید از یکی از چیزهایی که درباره ادبیات و شعر امروز با نگفتن گفتهاید، پرده بردارید، چه خواهید گفت؟» چنین پاسخ داد: هنر همان گفتن با نگفتن است و دریغا اگر هنرشناس در میانه نباشد، گفت که: هنر نمیخرد ایام و غیر از اینم نیست! به هر تقدیر جنجال و بازارگرمی و حتی دریدگی هم کاری است! اما شاید به دلیل تربیت روستایی خراسانیام و خوی و خصلتهایی که از پدر و مادرم آموختهام، تقدیرم این بوده که صبور باشم و چیزی نگویم و سرم را پایین بیندازم و کاری را که میتوانم انجام بدهم، حالا هم به تصریح نخواهم گفت و از کسی نام نخواهم برد و گله نخواهم کرد. اما حقیقت این است که اگر کسی دو دهه کارهای ناقابل مرا هر جا که نفسی زدهام دنبال کند و نوشتهها و مصاحبههای مرا که در آنها هم به اشارت، همه چیز را گفتهام بخواند، به آن درد دلها و ناگفتهها پی خواهد برد. به قول مرحوم عماد خراسانی، همولایتیام: بر ما گذشت نیک و بد، اما تو روزگار/ فکری به حال خویش کن این روزگار نیست!
باشگاه خبرنگاران جوان فرهنگی هنری ادبیاتمنبع: باشگاه خبرنگاران
کلیدواژه: جشنواره شعر فجر شعرخوانی شعر ما
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را بهطور اتوماتیک از وبسایت www.yjc.ir دریافت کردهاست، لذا منبع این خبر، وبسایت «باشگاه خبرنگاران» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۶۹۶۹۴۸۵ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتیکه در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
کمرنگشدن نشریات تخصصی نوجوانان از عوامل افت شعر نوجوانان است
به گزارش خبرگزاری مهر، نشست تخصصی «شعر نوجوان از منظر مخاطب و جایگاه امروزی آن» به دبیری انسیه موسویان و با سخنرانی افسون امینی شاعر، نویسنده و مدرس دانشگاه علامه طباطبایی با موضوع «شعر نوجوان، سرگردانی میان متن و مخاطب» و حسین تولایی با موضوع «واکاوی جهان در تجربه-سرودههای نوجوانان» برگزار شد.
امینی گفت: حرف زدن در مورد شعر نوجوان، بینیاز از صحبت کردن دربارهی شعر کودک نیست؛ به ویژه که منابع ما در حوزهی شعر نوجوان بسیار اندک است.
وی با اشاره به سیر تاریخی شکلگیری شعر نوجوان افزود: شعر کودک برخلاف داستان کودک که به شکل خودجوش مسیر خود را طی کرد؛ به صورت خودجوش شکل نگرفت. پس از انقلاب مشروطه، نیاز متولیان مدارس و کودکستانها به تولید شعر برای دانشآموزان، باعث شکلگیری شعر کودک و تولید محتوا در این دوره شد. در این میان، رواج ترانههای عامیانهی دورهی مشروطه و گسترش کار ترجمه تأثیر بسزایی داشتند.
این نویسنده گفت: در این دوره شعر نوجوان وجود نداشت، چرا که اصولاً مفهوم نوجوانی در این دوره هنوز شکل نگرفته بود و مخاطبان به دو گروه بزرگسالان و کودکان تقسیم میشدند. گاه شعر برخی از شاعران بزرگسال که از نظر زبانی و محتوایی اشعارشان برای نوجوانان قابل فهم بود، مثل پروین اعتصامی در حوزهی شعر نوجوان مورد توجه قرار میگرفتند.
وی افزود: پیشرفت علم روانشناسی و آشنایی با دیدگاههای کسانی چون ژان پیاژه و نیز دومین سمینار ملی ادبیات کودک شورای کتاب کودک در سال ۱۳۴۶ که بخش مهمی از آن مختص شعر کودک با سخنرانی عباس یمینی شریف بود، زمینهی توجه به شعر نوجوان را فراهم کرد. در دهههای ۴۰ و ۵۰ افرادی مثل محمود کیانوش به صورت جدی وارد حوزهی شعر کودک و نوجوان شوند. کیانوش تحت تأثیر نظریهی رشد پیاژه و ادبیات ترجمه، نخستین شاعری است که به طور جدی سراغ شعر نوجوان رفت و اولین کتاب شعر نوجوان را با عنوان «آفتاب خانهی ما» منتشر کرد. نکتهی قابل توجه در مورد شعر کودک در ایران، پشتوانهی پژوهشی آن، قبل از رواج و گسترش آن در بین شاعران کودک است. دو کتاب «نیم قرن در باغ شعر کودکان» از عباس یمینی شریف و «شعر کودک ایران» از محمود کیانوش در زمانی منتشر شدند که شاعران کودک بسیار انگشتشمار بودند.
امینی گفت: در دههی ۶۰ به دلیل تحولات سیاسی و اجتماعیای که در جامعه رخ داد، نیاز بود تا آموزش و پرورش و نهادهایی مثل وزارت ارشاد و غیره توجه ویژهای به جمعیت نوجوان داشته باشند. نسلی که در آن زمان به لحاظ کمیت، طیف وسیعی از جمعیت کشور را شامل میشد. بنابراین به شعر نوجوان توجه بیشتری شد و شاعرانی چون جعفر ابراهیمی، محمدکاظم مزینانی، وحید نیکخواه آزاد، جواد محقق، قیصر امینپور، افشین علاء و دیگر شعرا پای کار آمدند. این شاعران متناسب با نیاز نوجوان آن روز شعر میسرودند؛ اگرچه هنوز اشعار آنان بین شعر نوجوان و شعر کودک یا بزرگسال معلق بود.
این مدرس دانشگاه گفت: از دههی ۷۰ شعر نوجوان رشد و جایگاه خود را پیدا میکند. در این دوره کتابهای شعر نوجوان از نظر ظاهری هم به ثبات میرسند و فونت و قطع آنها برای مخاطب تعریف مشخصی مییابد، اگرچه هنوز نوسانهایی هست و گاه شعر نوجوانان، با تصاویر و قطع کتاب کودک منتشر میشود. از شاعران شاخص شعر نوجوان در این دهه، میتوان از بیوک ملکی، افسانه شعباننژاد، افشین علاء، عرفان نظرآهاری، شاهین رهنما، آتوسا صالحی و محمدکاظم مزینانی نام برد.
وی افزود: در دههی ۸۰ تعداد شاعران نوجوان بیشتر و آثار آنان متنوعتر شد. ظهور شاعران توانمند در این دهه، کتابهای شعر نوجوان را از نظر مضمون، قطع و زبان با تنوع قابل توجهی همراه کرد. در این دوره بسیاری از شاعران شعر کودک نیز، برای محک زدن خود وارد حوزهی شعر نوجوان میشوند. بیشتر شاعران این دهه موفق هستند و تا سالهای بعد هم میمانند. از چهرههای شاخص این دوره علاوه بر شاعران دههی ۷۰، میتوان از مهدیه نظری، عباس تربن، حسین تولایی، مهدی مردانی، انسیه موسویان، غلامرضا بکتاش، علی باباجانی، کمال شفیعی و.... را نام برد.
این شاعر با تاکید بر اینکه این روند در دههی ۹۰ هم ادامه یافت، گفت: با این تفاوت که از اواخر این دهه، این رشد کمرنگ میشود و ما با کتاب شعر نوجوان کمتری روبهرو هستیم و توجه ناشران به چاپ و کیفیت این نوع ادبی کمتر میشود.
امینی گفت: از نظر من مخاطب شعر کودک عام است، اما مخاطب شعر نوجوان خاص. کتابهای شعر کودک از سوی والدین در هر سطح و طبقهای برای سرگرمی و آموزش کودکان خریداری میشوند؛ اما شعر نوجوان باید توسط نوجوان علاقهمند به شعر خریداری شود. نوجوانی کتاب شعر میخرد که خودش اهل شعر و ادبیات باشد. بنابراین شعر نوجوان از سوی ناشران با اقبال مواجه نیست. از سوی دیگر، آشنایی ما با شعر نوجوان در سطح جهانی کمرنگ است. تنها تعداد کمی از مترجمان مثل رضی هیرمندی و مهدی مرادی به سراغ ترجمهی شعر نوجوان رفتهاند. در سطح جهانی نیز جوایز ادبیات کودک و نوجوان بیشتر معطوف به آثار کودکانه است تا آثار نوجوان.
یکی از دلایل اوجگیری شعر نوجوان در دههی ۸۰ حضور نشریات حرفهای بود
در ادامهی این نشست، حسین تولایی با تاکید بر اینکه در دههی ۸۰ شعر نوجوان در اوج خود بود و چهرههای تازه و جوان در این دوران درخشیدند، گفت: این روند رو به رشد از نیمهی دوم دههی ۹۰ سیر نزولی به خود گرفت. به گونهای که در سالهای اخیر، چهرههای جوان و موفق در این زمینه کمتر دیده میشود و شعر نوجوان هنوز به نامهای شاعران پیشکسوت و شاعران اواخر دههی هفتاد و هشتاد به راه خود ادامه میدهد. از دلایل مهم این مشکل، کمرنگشدن نشریات تخصصی نوجوانان، تعطیلشدن جشنوارهی مطبوعات کودک و نوجوان و البته افزایش جشنوارههای مناسبتی است.
وی افزود: قطعاً یکی از دلایل اوجگیری شعر نوجوان در دههی ۸۰ حضور نشریات حرفهای و موفقی مثل سروش نوجوان، آفتابگردان و نشریهی دوچرخه بوده است. این نشریات در آن زمان جریانساز بودند و توانستند حرکتی را در جامعه ایجاد کنند و افرادی مثل آتوسا صالحی، عرفان نظرآهاری، مهدیه نظری، عباسعلی سپاهی یونسی، انسیه موسویان، مهدی مردانی، عباس تربن، مهدی مرادی، فاصل ترکمن، کبری بابایی و … را به جامعهی ادبی تحویل دهند. با تعطیلشدن این نشریات، شعر نوجوان هم جایگاه ویژهی خودش را کمکم در بین ناشران از دست داد و چاپ کتاب شعر نوجوان هم با چالش جدی مواجه شد. در حالی که نشریات کودک و نوجوان بیش از کتابهای این ردهی سنی میتواند در علاقهمندی این گروه سنی به حوزههای فرهنگی مؤثر باشد.
وی با طرح این سوال که چرا شعر نوجوان امروز با مخاطب مواجه نیست؟ گفت: شعر نوجوان در میان نوجوانانی مخاطب دارد که دغدغهی شعری داشته باشند؛ یعنی مخاطبان تخصصی. تعداد این افراد به گواه تعداد نوجوانان شاعر عضو کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در سراسر کشور، دانش آموزان شرکت کننده در مسابقات سراسری فرهنگی و هنری در رشتهی شعر وزارتخانه آموزش و پرورش، شاعران نوجوان مرتبط با نشریاتی مثل دوچرخه، آفتابگردان و.... کم نیست. مضاف بر اینکه حتی اگر هم این تعداد کم باشد، جامعه موظف است برای آنها خوراک لازم را تهیه کند.
این شاعر سپس به تشریح پژوهش خود در نشریهی دوچرخه در فاصله زمانی ۱۳۹۵ تا پایان ۱۳۹۹ پرداخت و گفت: بر اساس این پژوهش، در ۲۲۶ شمارهی منتشر شدهی نشریهی دوچرخه، در بازه زمانی یاد شده، ۷۱۵ شعر از ۱۶۸ نوجوان شاعر و علاقهمند به شعر بر اساس نظریهی ارتباطی ربکا نای مورد بررسی قرار گرفت و اشعار نوجوانان در حوزه ارتباطی به چهار دستهی تعامل با خود، تعامل با خدا، تعامل با دیگری و تعامل با محیط تقسیم شدند.
وی افزود: بر اساس یافتههای این پژوهش در فاصله زمانی مذکور بر اساس هسته مرکزی شعر نوجوانان، تعامل با دیگری با ۶۰ درصد فراوانی، بیشترین مضمون شعری نوجوانان را به خود اختصاص میداد و پس از آن تعامل با محیط با ۲۳ درصد، تعامل با خود با ۱۴ درصد و تعامل با خدا با ۳ درصد به ترتیب، بیشترین فراوانیها را دربرمیگرفتند.
تولایی گفت: در زمینهی تعامل با دیگری، عاشقانهها با فراوانی مطلق ۳۹۸ شعر، بیشترین درصد تعامل با دیگری را شامل میشدند؛ یعنی چیزی حدود ۵۵ درصد. این در حالی است که پروژه شعر عاشقانه نوجوان که در یکی از مؤسسات انتشاراتی دنبال میشد و بنا بود با همت گروهی از شاعران حوزه نوجوانان منتشر شود، با تغییر مدیریت آن انتشارات متوقف شد و ناشران دیگر هم از چاپ آن استقبال نکردند. این پژوهش با عنوان "نشریات کودک و نوجوان به مثابه راهنمایی برای مخاطب شناسی؛ مورد مطالعه نشریه دوچرخه" در سال گذشته در گاهنامهی نقد کتاب کودک و نوجوان منتشر شده است.
همچنین افسون امینی که ۱۶۰ شعر از ۱۶ شاعر نوجوانان را گردآوری کرده و به چاپ سپرده است، در آغاز سخنرانی خود از محمد هادی محمدی و زهره قائینی به خاطر تألیف مجموعهی تاریخ ادبیات کودکان ایران که از منابع ارزشمند مرجع در این حوزه است، سپاسگزاری کرد.
کد خبر 6089743 زینب رازدشت تازکند